گریه چه جایگاهی در حماسه عاشورا دارد؟
عنوان سوال:
گریه چه جایگاهی در حماسه عاشورا دارد؟
پاسخ:
از مؤثّرترین تدابیر ائمّه اطهار(علیهم السلام) برای احیای نهضت عاشورا، گریه بر امام حسین(علیه السلام)است. امام سجّاد(علیه السلام)در طول دوران امامتش پیوسته سوگوار قصّه عاشورا بود و در این مصیبت آن قدر گریست که از (بکّائین عالم) (بسیار گریه کنندگان) لقب داده شد.(1)
آن حضرت می فرمود: (إِنِّی لَمْ اَذْکُرْ مَصْرَعَ بَنی فاطِمَةَ إِلاّ خَنَقَتْنِی الْعَبْرَةُ)؛ (هر زمان که به یاد قتلگاه فرزندان فاطمه (کربلا) می افتم، اشک گلوگیرم می شود).(2)
گریه های امام(علیه السلام) که در هر مناسبتی به آن اقدام می کردند باعث بیداری عمومی و مانع از فراموش شدن نام و یاد شهیدان عاشورا شد.
امامان بزرگوار شیعه نه تنها خود در عزای سالار شهیدان می گریستند، بلکه همواره مردم را به گریستن بر امام حسین(علیه السلام) تشویق و ترغیب می کردند.
در روایتی از امام رضا(علیه السلام) آمده است: (فَعَلی مِثْلِ الْحُسَیْنِ فَلْیَبْکِ الْباکُونَ، فَإِنَّ الْبُکاءَ عَلَیْهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ)؛ (پس بر همانند حسین(علیه السلام) باید گریه کنندگان گریه کنند، چرا که گریه بر آن حضرت گناهان بزرگ را می ریزد).(3)
به موازات ثوابهای عظیمی که برای گریستن در روایات آمده است، برای گریاندن و حتّی (تباکی) (حالت گریه به خود گرفتن) ثوابهای زیادی ذکر شده است.
در روایتی در ارتباط با گریه بر مظلومیّت اهل بیت(علیهم السلام) می خوانیم:
(… مَنْ بَکی وَ أَبْکی واحِدَاً فَلَهُ الْجَنَّةُ، وَ مَنْ تَباکی فَلَهُ الْجَنَّةُ)؛ (هر کس بگرید و (حتّی) یک تن را بگریاند، پاداشش بهشت است و هر کس حالت اندوه و گریه به خود بگیرد پاداش او بهشت است).(4)
شاعرانی که مصایب امام حسین(علیه السلام) را به شعر درآورده و در مجالس و محافل می خواندند، همواره مورد لطف خاصّ و عنایت ویژه ائمّه معصومین(علیهم السلام) قرار داشتند. شعرای بنامی چون (کُمَیت اسدی)، (دِعبل خُزاعی)، (سیّد حِمْیری) و… به عنوان (شاعران اهل بیت) با تشویق ائمّه اطهار(علیهم السلام) از موقعیّت های اجتماعی بلندی در بین مردم برخوردار بودند.
هارون مکفوف (یکی از یاران امام صادق(علیه السلام)) می گوید: به محضر آن حضرت شرفیاب شدم، فرمود: (برایم مرثیه بخوان. برایش خواندم. فرمود: (لا، کَما تَنْشِدُونَ وَکَما تَرْثِیهِ عِنْدَ قَبْرِهِ)؛ (این گونه نمی خواهم، آن گونه که در کنار قبر آن حضرت(علیه السلام)مرثیه می خوانید، بخوان) و من خواندم:
أُمْرُرُ عَلی جَدَثِ الْحُسَیْنِ * فَقُلْ لاََعْظُمِهِ الزَّکِیَّةِ
(از کنار قبر حسین(علیه السلام) گذر کن و به آن استخوان های پاک او بگو…)
دیدم آن حضرت به گریه افتاد، سکوت کردم، ولی فرمود: ادامه بده، ادامه دادم. فرمود: (باز هم بخوان) خواندم تا به این بیت رسیدم:
یا مَرْیَمُ قُومی وَانْدُبِی مَوْلاکِ * وَ عَلَی الْحُسَینِ فَاسْعَدی بِبُکاکِ
(ای مریم! برخیز و بر مولای خود ندبه کن و با گریه ات بر حسین(علیه السلام)رستگاری طلب کن).
دیدم امام صادق(علیه السلام)گریه کرد و بانوان، شیون سر دادند. وقتی آرام شدند، حضرت فرمود:
(یا أَبا هارُونَ مَنْ أَنْشَدَ فِی الْحُسَیْنِ فَأَبْکی عَشْرَةً فَلَهُ الْجَنَّةُ)؛ (ای ابوهارون! هرکس بر امام حسین(علیه السلام) مرثیه بخواند و ده نفر را بگریاند، پاداش او بهشت است).(5)(6)
پی نوشت:
(1). وسائل الشیعة، ج 2، ص 922، باب 87، ح 7.
(2). بحارالانوار، ج 46، ص 108 .
(3). بحارالانوار، ج 44، ص 284 و وسائل الشیعة، ج 10، ص 394، ح 8 .
(4). بحارالانوار، ج 44، ص 288.
(5). بحارالانوار، ج 44، ص 287.
(6). گردآوری از کتاب: عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها، پیامدها، زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی، ص51.